Açılan makas enflasyona nasıl yansıyacak? Üretici fiyatlarındaki yükseliş tarihi krizleri de aştı

AKP'li Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın "faiz sebep, enflasyon sonuç" ekonomi politikaları ile Merkez Bankası'nı yönlendirerek verdirdiği faiz indirimi kararları Eylül ayından bu yana Türkiye'ye enflasyon ve liranın değer kaybı olarak döndü.  Artan enflasyon ile birlikte yurttaşların alım gücü düşerken yüzde 50,54 artış işe asgari ücret brüt 5 bin 4 lira, net 4 bin 253 lira 40 kuruş oldu. Asgari ücret Mart ayı enflasyon rakamının yüzde 61,14 olması ile kısa sürede eridi.  ENFLASYON yüzde 70'E DAYANDI Bugün açıklanan Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre yıllık enflasyon yüzde 69,97'ye yükseldi. Enflasyondaki nisan ayındaki artış ise yüzde 7,25 oldu.  TÜİK'in verilerine yönelik eleştiriler sürerken Bağımsız iktisatçıların oluşturduğı Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) verilerine göre ise, Nisan ayında, E-TÜFE yüzde 8,68 oranında arttı. Son on iki aylık artış işse yüzde 156,86 olarak belirlendi.  ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ ENFLASYONU KATLADI TÜFE'ye yönelik tepkiler sürerken Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) verilerindeki artış da tüyler ürpertici. Son rakamlara göre üretici fiyatlarındaki durum ise tüketici fiyatlarından da vahim. Türkiye üretici fiyatlarındaki artışı ölçmek için 2004 yılına kadar Toptan Eşya Fiyat Endeksi’ni (TEFE) kullanıyordu. 10 yıl da TEFE’nin yerine Üretici Fiyat Endeksi’ni (ÜFE) kullanan TÜİK, sekiz yıldan bu yana Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksi’ni (Yİ-ÜFE) ölçümlüyor. TÜİK verilerine göre; Yİ-ÜFE (2003=100) 2022 yılı Nisan ayında bir önceki aya göre %7,67, bir önceki yılın Aralık ayına göre %39,23, bir önceki yılın aynı ayına göre %121,82 ve on iki aylık ortalamalara göre %72,03 artış gösterdi. Yİ-ÜFE yıllık değişim oranı (%), Nisan 2022: ÜFE, TÜKETİCİ ENFLASYONUNA NASIL YANSIYACAK? ÜFE ve TÜFE arasındaki makas hızla artarken yurttaşların cebine yansıyacak enflasyonun da kısa sürede daha fazla artması bekleniyor. AKP iktidarının denetimleri ve piyasaya mali baskınının bu yansımayı geciktirip geciktirmediği merak konusu olsa da fiyatların ne kadar bu seviyede kalacağı yurttaşlar için belirsizliğini koruyor. Kamuya çalışan müteaahhitler dövize endeksli yap-işlet-devret projelerine rağmen artan maliyetler nedeniyle ihalelerden çekiliyor. Artan akaryakıt fiyatları ise lojistikte maliyeti artırması nedeniyle marketlerde yer alan ürünlere zam olarak yansıyor.  2002 YILI ARALIK AYINDA TEFE YILLIK YÜZDE 30,8  2002 yılında tüketici fiyatları artış hızı son 20 yılın, toptan eşya fiyatları artış hızı ise son 16 yılın en düşük seviyesine gerilemişti. Devlet İstatistik Enstitüsü 2002 yılı Aralık ayı enflasyon rakamlarını yüzde 29.7 olarak açıklamıştı. Aralık’ta bugünkü Yİ-ÜFE'nin karşılığı olan Toptan Eşya Fiyatları (TEFE) yüzde 2.6 artarken, yıllık oran da yüzde 30.8 olmuştu. Bu verilere göre AKP iktidarının ilk aylarında Aralık ayında TÜFE yüzde 1.6, TEFE ise 2.6 artmıştı. Yurtiçi üretici fiyatları ne 1994 krizinde (yüzde 85,7) ne de 2001 krizinde (yüzde 92) bu seviyeleri görmüştü. 1994 KRİZİNDE NELER YAŞANDI? 1994 yılında dönemin cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın 1993’te hayatını kaybetmesinin ardından yerine aynı yıl Süleyman Demirel seçilmiş, Tansu Çiller de başbakanlık koltuğuna oturmuştu. Çiller, ekonomik kurumların tümünü kendine bağlayarak kamunun borç yükünü, yüklü faiz ödemelerini azaltmak için odak noktasına faizleri düşürmeyi almıştı. Ancak Tansu Çiller'in faizi indirme kararı AKP'li Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın 2021 yılının Eylül ayında başlattığı ekonomi politikalarında olduğu gibi olumlu sonuç vermemişti.  Çiller yönetiminin ekonomik krize çözüm bulamaması ile birlikte para basmaya ağırlık vermesiyle birlikte 1994 yılının Ocak ayında Türk lirası Dolar karşısında yüzde 14 değer kaybetti ve ülkeden sermaya çıkışı hızlandı. Ekonomik bir dizi tedbir alınması için çaba sarf edilirken ocak -nisan ayları arasında lira, dolar karşısında yüzde 160’ın üzerinde değer kaybetti.